Ortodoncja jest dziedziną stomatologii, której przedmiotem działania jest profilaktyka oraz leczenie wad zgryzu. Leczenie ortodontyczne może być podejmowane w każdym wieku.
Leczenie ortodontyczne zapewnia nie tylko zdrowie zębów, przyzębia i stawów, ale również daje pacjentowi komfort, estetyczny wygląd a także niweluje wady wymowy.
Leczenie to jest leczeniem wieloetapowym i obejmuje następujący zakres działania:
- diagnostyka (zdjęcie pantomograficzne, cefalometryczne oraz modele gipsowe warunków zgryzowych pacjenta)
- plan leczenia (przedstawienie proponowanych rozwiązań leczenia i ich poszczególnych etapów a także przedstawienie kosztów)
- założenie aparatu oraz instruktaż z użytkowania i zalecenia pozabiegowe
- systematyczne wizyty kontrolne
- zdjęcie aparatu po osiągnięciu pożądanego efektu docelowego
- założenie retencji, której celem jest utrwalenie uzyskanego efektu.
Aparat ortodontyczny to aparat, który przywraca prawidłowe funkcje narządu żucia poprzez prawidłowe ustawienie zębów w łuku zębowym oraz korekcję wad zgryzu. Aparaty dzielą się na ruchome oraz stałe. Dobierane są w zależności od wieku pacjenta i rodzaju wady zgryzu.
Aparaty ruchome zazwyczaj stosuje się u dzieci między 4 a 12 rokiem życia. Aparaty stałe są zalecane młodzieży oraz osobom dorosłym. Aparat stały jest w stanie korygować dużo poważniejsze wady aniżeli aparat ruchomy.
Ruchome aparaty
Ruchome aparaty ortodontyczne zbudowane są z akrylowej płytki z odpowiednio ułożonymi drutami i klamrami.
Do najczęściej spotykanych aparatów ruchomych należą:
- płytka Schwarza – wyjmowany aparat akrylowy, którego zadaniem jest poszerzenie łuku zębowego.
- aktywator – stosowany we wczesnym leczeniu ortodontycznym, przesuwa on wyrzynające się zęby we właściwe miejsca przy użyciu siły mięśni.
- Twin Block – składa się z dwóch akrylowych płytek: górnej i dolnej. Koryguje on zgryz oraz wysuwa żuchwę do przodu. Skuteczność jego działania jest uwarunkowana niemal nieustannym noszeniem z przerwami na jedzenie i mycie zębów.
- Trainer – zalecany dla dzieci z uzębieniem mlecznym. Istota działania polega na wpływaniu na mięśnie jamy ustnej a nie jak w przypadku innych aparatów wywieraniem nacisku na zęby i wyrostek zębodołowy. Koryguje on kształt łuku zębowego oraz ustawienie zębów. Zalecane by nosić go cała noc i około godziny w ciągu dnia.
- Expander/Hyrax– metalowy aparat który mocowany jest za pomocą pierścieni na zębach trzonowych posiadający specjalny mechanizm, który rozkręcając powoduje poszerzenie szczęki i łuku podniebiennego.
- płytka Hassa – podobne działanie do Expandera lub Hyraxu ale wzbogacona o dodatkowe akrylowe elementy.
Stałe aparaty
Aparat stały natomiast to konstrukcja z zamków i pierścieni, które są przyklejane do powierzchni zębów specjalnym klejem. do wspomnianych zamków mocuje się za pomocą ligatur specjalny drut, który poprzez wywieranie odpowiedniej siły na zęby powoduje przesuwanie się zębów zgodnie z ustalonym planem leczenia.
Aparaty stałe dzielą się na kilka rodzajów:
- aparaty standardowe – są to metalowe aparaty, najczęściej stosowane. Rozmiar zamków może być różny w zależności od wielkości zębów. W przypadku pacjentów z alergią na metale można zastosować aparaty wykonane z tytanu, które znane są z właściwości antyalergicznych.
- aparaty estetyczne – dzielą się na ceramiczne i kryształowe. Przeznaczone są dla osób, którym zależy na tym, aby założony aparat był mało widoczny na zębach. Zamki ceramiczne są są mniej przezierne niż zamki wykonane z kryształu górskiego.
- samoligaturujące – w tym rodzaju aparatów zameczki posiadają specjalną klapkę, w którą zakładany jest łuk, co eliminuje potrzebę używania ligatur. Zamki samoligaturujące mogą być metalowe jak i z materiałów estetycznych. Leczenie tego rodzaju aparatem jest zwykle krótsze niż aparatem standardowym.
- lingwalne – aparaty, których zamki są przyklejane nie na powierzchni wargowej zębów jak w powyższych rodzajach aparatów a na powierzchni językowej zębów. Zameczki są indywidualnie projektowane dla danego pacjenta na podstawie pobranego wycisku.
- aparat przezroczysty (Clear Aligner) – aparat w formie przezroczystych nakładek, które należy nosić minimum 20 h na dobę.
- aparaty retencyjne – służą do utrzymania efektów leczenia. Mogą to być przezroczyste szyny retencyjne które są wykonane indywidualnie na podstawie wycisku zębów pacjenta. Nosi się je głównie w nocy a przez ścisłe przyleganie do zębów utrwalają uzyskany efekt. Spotkać można również retencję stałą czyli klejoną. Jest to cienki drucik, który przykleja się do wewnętrznej, językowej powierzchni zębów podobnie jak zamki w aparacie lingwalnym. Najbardziej pożądanym utrwaleniem efektu leczenia ortodontycznego jest zastosowanie retencji podwójnej, czyli stałej wraz z wyjmowaną szyną.
- szyny ochronne – wykonane z wysoce elastycznego i stabilnego materiału, których zadaniem jest profilaktyka urazów dla osób uprawiających sporty, głównie kontaktowe. szyny te umożliwiają swobodne mówienie i połykanie śliny . Wykonuje się je indywidualnie dla każdego pacjenta .
- szyny relaksacyjne – stosuje się je u pacjentów, którzy zgrzytają zębami i zaciskają je czyli cierpiących na tzw. bruksizm. Wykonuje się je na podstawie wycisku i modelu gipsowego. Noszone sa zwykle w nocy.
