Ortodoncja jest dziedziną stomatologii, której przedmiotem działania jest profilaktyka oraz leczenie wad zgryzu. Leczenie ortodontyczne może być podejmowane w każdym wieku.

Leczenie ortodontyczne zapewnia nie tylko zdrowie zębów, przyzębia i stawów, ale również daje pacjentowi komfort, estetyczny wygląd a także niweluje wady wymowy.

Leczenie to jest leczeniem wieloetapowym i obejmuje następujący zakres działania:

  1. diagnostyka (zdjęcie pantomograficzne, cefalometryczne oraz modele gipsowe warunków zgryzowych pacjenta)
  2. plan leczenia (przedstawienie proponowanych rozwiązań leczenia i ich poszczególnych etapów a także przedstawienie kosztów)
  3. założenie aparatu oraz instruktaż z użytkowania i zalecenia pozabiegowe
  4. systematyczne wizyty kontrolne
  5. zdjęcie aparatu po osiągnięciu pożądanego efektu docelowego
  6. założenie retencji, której celem jest utrwalenie uzyskanego efektu.

Aparat ortodontyczny to aparat, który przywraca prawidłowe funkcje narządu żucia poprzez prawidłowe ustawienie zębów w łuku zębowym oraz korekcję wad zgryzu. Aparaty dzielą się na ruchome oraz stałe. Dobierane są w zależności od wieku pacjenta i rodzaju wady zgryzu.

Aparaty ruchome zazwyczaj stosuje się u dzieci między 4 a 12 rokiem życia. Aparaty stałe są zalecane młodzieży oraz osobom dorosłym. Aparat stały jest w stanie korygować dużo poważniejsze wady aniżeli aparat ruchomy.

Ruchome aparaty

Ruchome aparaty ortodontyczne zbudowane są z akrylowej płytki z odpowiednio ułożonymi drutami i klamrami.

Do najczęściej spotykanych aparatów ruchomych należą:

  • płytka Schwarza – wyjmowany aparat akrylowy, którego zadaniem jest poszerzenie łuku zębowego.
  • aktywator – stosowany we wczesnym leczeniu ortodontycznym, przesuwa on wyrzynające się zęby we właściwe miejsca przy użyciu siły mięśni.
  • Twin Block – składa się z dwóch akrylowych płytek: górnej i dolnej. Koryguje on zgryz oraz wysuwa żuchwę do przodu. Skuteczność jego działania jest uwarunkowana niemal nieustannym noszeniem z przerwami na jedzenie i mycie zębów.
  • Trainer – zalecany dla dzieci z uzębieniem mlecznym. Istota działania polega na wpływaniu na mięśnie jamy ustnej a nie jak w przypadku innych aparatów wywieraniem nacisku na zęby i wyrostek zębodołowy. Koryguje on kształt łuku zębowego oraz ustawienie zębów. Zalecane by nosić go cała noc i około godziny w ciągu dnia.
  • Expander/Hyrax– metalowy aparat który mocowany jest za pomocą pierścieni na zębach trzonowych posiadający specjalny mechanizm, który rozkręcając powoduje poszerzenie szczęki i łuku podniebiennego.
  • płytka Hassa – podobne działanie do Expandera lub Hyraxu ale wzbogacona o dodatkowe akrylowe elementy.

Stałe aparaty

Aparat stały natomiast to konstrukcja z zamków i pierścieni, które są przyklejane do powierzchni zębów specjalnym klejem. do wspomnianych zamków mocuje się za pomocą ligatur specjalny drut, który poprzez wywieranie odpowiedniej siły na zęby powoduje przesuwanie się zębów zgodnie z ustalonym planem leczenia.

Aparaty stałe dzielą się na kilka rodzajów:

  • aparaty standardowe – są to metalowe aparaty, najczęściej stosowane. Rozmiar zamków może być różny w zależności od wielkości zębów. W przypadku pacjentów z alergią na metale można zastosować aparaty wykonane z tytanu, które znane są z właściwości antyalergicznych.
  • aparaty estetyczne – dzielą się na ceramiczne i kryształowe. Przeznaczone są dla osób, którym zależy na tym, aby założony aparat był mało widoczny na zębach. Zamki ceramiczne są są mniej przezierne niż zamki wykonane z kryształu górskiego.
  • samoligaturujące – w tym rodzaju aparatów zameczki posiadają specjalną klapkę, w którą zakładany jest łuk, co eliminuje potrzebę używania ligatur. Zamki samoligaturujące mogą być metalowe jak i z materiałów estetycznych. Leczenie tego rodzaju aparatem jest zwykle krótsze niż aparatem standardowym.
  • lingwalne – aparaty, których zamki są przyklejane nie na powierzchni wargowej zębów jak w powyższych rodzajach aparatów a na powierzchni językowej zębów. Zameczki są indywidualnie projektowane dla danego pacjenta na podstawie pobranego wycisku.
  • aparat przezroczysty (Clear Aligner) – aparat w formie przezroczystych nakładek, które należy nosić minimum 20 h na dobę.
  • aparaty retencyjne – służą do utrzymania efektów leczenia. Mogą to być przezroczyste szyny retencyjne które są wykonane indywidualnie na podstawie wycisku zębów pacjenta. Nosi się je głównie w nocy a przez ścisłe przyleganie do zębów utrwalają uzyskany efekt. Spotkać można również retencję stałą czyli klejoną. Jest to cienki drucik, który przykleja się do wewnętrznej, językowej powierzchni zębów podobnie jak zamki w aparacie lingwalnym. Najbardziej pożądanym utrwaleniem efektu leczenia ortodontycznego jest zastosowanie retencji podwójnej, czyli stałej wraz z wyjmowaną szyną.
  • szyny ochronne – wykonane z wysoce elastycznego i stabilnego materiału, których zadaniem jest profilaktyka urazów dla osób uprawiających sporty, głównie kontaktowe. szyny te umożliwiają swobodne mówienie i połykanie śliny . Wykonuje się je indywidualnie dla każdego pacjenta .
  • szyny relaksacyjne – stosuje się je u pacjentów, którzy zgrzytają zębami i zaciskają je czyli cierpiących na tzw. bruksizm. Wykonuje się je na podstawie wycisku i modelu gipsowego. Noszone sa zwykle w nocy.